Doorgaans skip ik elk dialoog in een game. Het verbaast de redactie dan ook dat ik juist Disco Elysium in mijn knuisten heb gesloten. Een game die voor 95% uit dialogen bestaat… als vervolgens blijkt dat de game me niet loslaat, dan heb heb ik iets bijzonders te pakken.
“Wees niet te bang om vreemde dingen te zeggen.” Wat was ik opgelucht toen ik deze tip onderaan een van de dromerige laadschermen voorbij zag komen. Het zinnetje werd vervolgd met “Het wordt mensen met macht snel vergeven.” Die opluchting zit hem in mijn zorgen over de absurde dialogen die het hoofdpersonage in Disco Elysium voert. Binnen de eerste tien minuten maakte ik me serieus zorgen dat ik me klem zou lullen. Dat niemand me meer te woord zou willen staan. Dat mijn personage afgevoerd zou worden en ik het spel zou moeten herstarten. Heb ik soms punten in de verkeerde vaardigheden gestopt?
Je hoeft inderdaad niet bang te zijn. Je kunt er in berusten dat je als agent meestal wegkomt met die onzin. Iemand met autoriteit en beetje macht. En dat voelt best bevrijdend, kan ik je zeggen. Ons naamloze hoofdpersonage bevindt zich aan het begin van de game ergens tussen leven en dood: Hij is zichzelf te buiten gegaan aan hoeveelheden drank en drugs. Eenmaal bij bewustzijn blijkt hij zich helemaal niet te heugen wat er de afgelopen nacht gebeurd is. Sterker nog, hij is zijn geheugen compleet verloren. Duidelijk het gevolg van een hersenbeschadiging, veroorzaakt door zijn hang naar bepaalde (verboden) middelen. Zowel dat misbruik als zijn geheugenverlies zijn ingrediënten voor de meest waanzinnige en grappige dialogen die je ooit in gaming hebt gevoerd.
Het innerlijke dialoog
Je komt bij in een hotelkamer die er niet best aan toe is. In een van de eerste dialogen die je in de lobby van het hotel voert kom je er achter dat je agent bent van beroep. Hoe heeft het in vredesnaam zo uit de hand kunnen lopen? Ons hoofdpersonage blijft naamloos: dat blijft hij de eerste uren van de game ook. Hij kan het zich immers niet heugen. Het personage is me er één… onstuimig maar tegelijkertijd kwetsbaar. Ondanks zijn chaotische bestaan blijft hij goed navolgbaar. Dat is te danken aan het feit dat je zijn innerlijke dialoog letterlijk kunt volgen, maar daarover dadelijk meer.
Onze agent is het perfecte onderwerp voor een rollenspel als Disco Elysium. Want als het karakter niet precies weet wie hij is, dan kun je dat als speler mooi uitmaken. Dat doe je door punten te stoppen in verschillende eigenschappen en vaardigheden. Is jouw agent iemand die zaken logisch benaderd? Is hij sociaal voelend? Wellicht gebruikt hij zijn lichaam liever om zijn doelen te bereiken. In deze game is het allemaal mogelijk.
De manier waarop ontwikkelaar ZA/UM dit mogelijk maakt is gerust verfrissend te noemen. De vaardigheden waar je ervaringspunten in kunt stoppen tellen er 24 in totaal. Neem verbeeldingskracht. In een moordzaak een prima eigenschap om jou eigen te maken. Investeer je hier echter veel punten in dan komt het toenemend voordeel met een vet (hilarisch) nadeel: Onze agent kan zomaar een gesprek aanknopen met een levenloos object. Zoals je stropdas, bijvoorbeeld. En wel heel bijzonder: De 24 vaardigheden fungeren zelfs als gesprekspartners. Noem het innerlijke dialogen. Ze leiden je een bepaalde kant op door je te bemoedigen of juist te ontmoedigen. In de ingevoegde screenshots zitten hier een paar voorbeelden van.
Rollenspel
Neem bijvoorbeeld de vaardigheden empathie en autoriteit. Scoor je hier sterk op dan kan dit zomaar zorgen voor een innerlijk conflict. Zou je medeleven voor je medemens je gevoel van autoriteit in de weg gaan staan? Wat vind jij als speler dan de meest interessante dialoogopties die daar bij passen? Wat zou jouw versie van onze alcoholische agent doen? Ik merk dat ik daarmee bewuster met mijn keuzes ben omgesprongen in de dialogen. Wellicht kom je er zelfs achter dat je gaandeweg wat meer over jouw eigen opvattingen en voorkeuren leert. De game heeft mij in ieder geval menig maal aan het denken gezet. De dialogen zijn kleurrijk en beeldend. Ze zitten vol leuke vondsten en interessante ideeën.
Het hoofdpersonage kan ook wel wat met die ideeën. Dikwijls laten ze zich vertalen in gedachten, in het spel Thoughts genoemd. Door hier een tijdje op te broeden groeit zo’n idee uit tot een bepaalde ideologie of een opvatting, die jij je vervolgens eigen kunt maken. Het adopteren van zo’n ideologie of opvatting biedt jou een voordeel en een nadeel waarmee je de vaardigheden van oom agent kunt beïnvloeden.
Je wordt verder uitgedaagd met heuse dobbelsteenworpen. Die ken je van Dungeons & Dragons. Daarin heeft elke actie een kans van slagen. In Disco Elysium gaat het om de belangrijke acties waarbij willekeur een rol speelt. Nou kun je die kans van slagen wel beïnvloeden met onder andere jouw set vaardigheden, maar toch. Het rollen van de dobbelstenen blijft een opwindend moment. Je wordt uitgedaagd een kansje te wagen. Vallen de stenen de verkeerde kant win je eigenlijk alsnog, een slechte worp staat leidt tot de meest hilarische gebeurtenissen. Met een beetje pech met de dood als gevolg (maak je niet teveel zorgen hoor).
Revachol
Het grootste verkooppunt van deze game is het schrijfwerk. De dialogen zijn onderhoudend: Zo raak je terloops met iemand in gesprek, een paar zinnen later neemt je gesprek de meest wonderlijke wendingen waarmee je dikwijls echt de diepte in gaat op een onderwerp. Bijvoorbeeld over de verschillende interpretaties van het begrip rassentheorie. Ik wilde die spierbonk met suprematistische ideeën enkel om een gunst vragen! In de game levert het verkennen van de gespreksopties je regelmatig nieuwe leads of ervaringspunten op. Wat mij betreft geven de vele (vele!) dialogen verder vooral kleur aan de wereld.
En die wereld is het stadje Revachol. Revachol is een smeltkroes aan invloeden, achtergronden en opvattingen. Een beetje zoals een echte stad, dus. Het voelt ook aan als een echte plaats. Zo spelen tijdschema’s een rol. Wil je een keer op pad zonder je kompaan Kim, dan sneak je naar buiten nadat jullie beiden het nest in zijn gedoken. Er is sprake van een dag/nacht ritme. Bij het verstrijken van de dagen doen zich ook nieuwe kansen voor in de stad. Dankzij een open missiestructuur ben je behoorlijk vrij om de stad op jouw tempo te verkennen. Of je nou direct aan die moordzaak wil werken of dat je je liever bekommert om de dochter van de plaatselijke boekenwinkel. Jij bent aan zet.
Disco Elysium kan ook wel aanvoelen als een point & click game. Gelukkig hoef je je omgevingen niet uit te kammen om de er achter te komen wat de objecten zijn die voor jou van belang zijn. Met een druk op de knop laat je ze allemaal oplichten. Maak je geen zorgen, het wordt je niet té makkelijk gemaakt. Een beetje nieuwsgierigheid wordt in deze game beloond. Dus blijf lekker speuren. Zoveel vrijheden in de stad, wordt dat niet wat overweldigend, hoor ik je denken. Dat valt alles mee. De spelomgeving is gesegmenteerd en opent zich gaandeweg voor jou. Het voelt nooit overweldigend aan. Dankzij een duidelijke voortgangsrapportage per missie kom je eigenlijk nooit vast te zitten.
Mankementen
Disco Elysium scoort op technisch vlak voldoende, maar kent toch een een aantal problemen. Het zijn problemen waar de pc en de PlayStation versies die eerder al verschenen ook al in meer of mindere mate mee kampten. Een kleine erfenis van de Playstation versie: bij het fast travel systeem wordt de X knop van de Dualshock nog weergegeven. Het is ze vergeven.
Veel vervelender is een tweetal bugs waarbij ik bleef hangen in een dialoog. Ik heb mijn meest recente opgslagbestand in beide gevallen tot twee keer toe moeten aanroepen om eindelijk verder te kunnen. Uiteindelijk kwam ik wel verder, maar vraag me niet precies hoe. Ook wilde mijn zaklamp niet werken na het herladen van een opslagbestand nadat ik mezelf per ongeluk van kant had gemaakt. Minuten eerder werkte die zonder problemen. In dit geval leek het herstarten van de game uitkomst te bieden.
Op de point & click aspecten valt ook nog wel wat aan te merken. Zo moet je soms meermalen dezelfde selecties maken om onze agent naar het object te laten lopen. Ook wil het voorkomen dat interactieve objecten oplichten waarvan het niet helemaal duidelijk is in welke ruimte ze nou liggen. Lijkt het in de etalage van de boekenwinkel te liggen, dan blijkt het buiten strak tegen de muur te staan. Zo nu en dan blijf je ook nog wel eens steken op een trap. Zo moet je soms gewoon net wat meer moeite doen dan je lief is. Echte grote fouten zijn het niet.
De puristen onder ons kunnen zich storen aan het feit dat de beloofde 60+ fps niet altijd gehaald wordt. In beweging wil het beeld wel eens haperen. Opvallend genoeg leek daar vaker sprake van te zijn als je door je partner Kim wordt gevolgd.
Conclusie
Het is bizar je te realiseren dat Disco Elysium de eerste game is van de indiestudio ZA/UM. Het is zo’n volwassen product. ZA/UM heeft elementen uit het bordspel Dungeons & Dragons op een succesvolle manier vertaald naar een singleplayer game. Dat zit hem in de vrijheid die je krijgt om jouw karakter uit te werken. Dat zit hem ook in hoe bepalend de vaardigheden van je karakter zijn voor de spelbeleving. Vergeet ook het beeldende en gedetailleerde schrijfwerk niet. De verteller (narrator) doet mij ook nog eens aan een D&D gamemaster denken. En vergeet niet dat een dobbelsteenworp jouw lot kan bepalen. Allemaal op een smaakvolle manier gedaan.
Combineer dat met de sterk uitgewerkte spelwereld vol intrige en wonderlijke karakters met elk hun eigen (politieke) opvattingen. Sprenkel daar een flinke dosis humor overheen en je hebt een recept voor succes. Ik zeg flinke dosis, maar het is werkelijk humor van de bovenste plank. Als je dan ook nog mag spreken van een open structuur waardoor je veel vrijheid geniet in jouw doen en laten, waarbij jouw nieuwsgierigheid ook nog eens wordt beloond… Dan kan ik niet anders concluderen dan dat Disco Elysium een absolute topgame is.
Op technisch vlak valt er wel wat aan te merken. Zo heb ik mijn opslagbestand een paar keer moeten herladen om verder te komen in het spel. Vooralsnog ben ik geen bugs tegengekomen waardoor ik helemaal niet verder kon komen. Dan is de studio vrij snel vergeven als je je een paar regels verder je weer verlekkerd aan het fantastische schrijfwerk. Het enige echte aandachtspunt is dat je wel van lezen moet houden. Maar als zelfs ik er mee wegloop, dan durf ik hem je wel aan te raden.
Je bent zo’n 25 uur zoet met Disco Elysium. De game ligt voor een adviesprijs van € 39,99 in de winkels. Daarbij heb je de keuze uit een Xbox One of Xbox Series S/X versie. In dit geval heb ik de game op de Series X getest. Met The Final Cut krijg je meteen de meest complete versie van de game waarin ZA/UM de moeite heeft genomen om alle (!) dialogen te laten inspreken.
