Wat als games te realistisch worden?

Het is woensdag avond en ik zit met een aantal vrienden op de bank een voetbalwedstrijd te kijken. Zak chips en een paar biertjes erbij, hartstikke gezellig. De thuisspelende ploeg krijgt een vrije trap op randje zestien. De middenvelder neemt een paar grote stappen en schiet de bal vol in het zaakje van de man in de muur. Au!!!! roept het grootste gedeelte van de bank tegelijkertijd. De verdediger grijpt naar zijn zak en stort al rollebollende ter aarde! Ouch! Zegt degene naast mij en weer een ander moet heel hard lachen. Gelijk komen er wilde verhalen van die ene keer dat één van mijn vrienden uitgleed met zijn zak bovenop de stang van zijn mannenfiets! Waarom maken ze eigenlijk zulke stangen op onze fietsen? Ik hoor je denken, wat heeft dit met de stelling “Wat als games te realistisch worden” te maken? Dat zal ik jullie uitleggen.

Het bovenstaande verhaal is een voorbeeld van onze spiegelneuronen. We zien iets bij een ander gebeuren en wij voelen met diegene mee. In het verleden, toen onderzoekers wilden zien wat er in de hersenen gebeurde als een aap een nootje pakte, gebeurde er iets vreemds. Ze hadden het aapje verbonden aan een fMRI scan en ze zagen tijdens deze bewuste actie, bepaalde delen in de hersenen oplichten. Toen even later een onderzoeker honger had en ook een paar noten uit dit schaaltje wilde pakken, terwijl het aapje dat zag,  lichtte diezelfde groep in de hersenen van het aapje opnieuw op. Dit wil dus zeggen dat het diertje zich kon inleven in wat hij de mens zag doen. Later is dit op mensen getest en goldt dit ook voor de mensheid. Dit worden spiegelneuronen genoemd. Een ander voorbeeld: Je ziet een kind worstelen met het strikken van zijn veters. Je wordt ongeduldig en wil het voor het kind doen. Je helpt hem. Nog een ander voorbeeld: als je met iemand praat die zich vervelend voelt dan is de kans groot dat jij dat ook voelt. Het gaat zelfs verder als je de mimiek van mensen neemt, hun uitdrukking. Wetenschappers hebben ontdekt dat, wanneer je de gelaatsuitdrukkingen imiteert, je zelfs het gevoel dat de persoon tegenover jou ervaart kan krijgen. Ik moet zeggen dat ik dit best spannend vind. Waarschijnlijk ervaren wij dit onbewust al ons hele leven. Mensen die autistisch zijn hebben deze spiegel-neuronen minder, vandaar dat hun inlevingsvermogen minder is.

Om richting het onderwerp te gaan. Stel je nu eens voor dat je een game aan het doen bent op een high-end pc en de characters die je daar tegenkomt zijn zo ongelooflijk echt. Ze zijn tot in de details uitgewerkt. Elke wimper op het gezicht is nauwkeurig en de mimiek van de characters zijn levensecht. Zou het dan makkelijk zijn om de trigger over te halen in een shooter? Stel je daarbij nog eens voor dat de persoon, net voordat jij je trigger overhaalt, je smeekt om het niet te doen. Hij heeft kinderen, een vrouw, een huis, etc. Zou je het dan nog doen? Is een game dan nog leuk? Nu hoor ik jullie denken, maar dit zien wij in films toch ook? Op het journaal zien wij ook de meeste vreselijke beelden? Daar zijn we toch ook grotendeels aan gewend geraakt? Dan vraag ik mij af:  Moet je dat willen? En wat zijn de gevolgen als je zelf de trigger overhaalt in een spel die net echt lijkt? Ja, maar het is een game? Maar wat nu als het dezelfde gebieden van de hersenen stimuleert als die van een moordenaar, verkrachter, dief doe deze actie het in het echt doet?

Een paar jaar geleden moesten wij het nog doen met slechte graphics en waarbij een geweldig verhaal je soms in een game kon trekken met het gevolg dat jouw gevoelens een rol mee gingen spelen. Tegenwoordig zijn de graphics steeds overtuigender en ook de verhalen en de werelden worden door de rekenkracht van onze machines steeds groter. De ontwikkeling van VR, die ons in een first-person positie plaatst, zal er aan bijdragen dat alles steeds realistischer ervaren wordt. Op dit moment wordt in een therapiesetting al gebruik gemaakt van een VR headset om hiermee angstsituaties te creëren. Dat emoties nu al een rol spelen, is bij bepaalde games goed te zien.Telltale bouwt al zijn games op deze dilemma’s. Vaak zijn het keuzes die het verhaal in een bepaalde richting duwen. Maar ook daarin zie je dat je soms de beslissing moet nemen over leven of dood, moord of genade. Games of Thrones heeft meerdere van die momenten. Ik merk dat bij het spelen emoties een effect hebben. Een groep ridders die jouw (in de rol van de hoofdrolspeler) hele familie hebben uitgemoord, levert diep in je (spiegeling) een gevoel van onmacht op. Op het moment dat je dan met die moordenaars geconfronteerd wordt en er ligt er één overgeleverd aan jouw zwaard op de grond, dan is dat onderliggende gespiegelde gevoel en jouw geweten hierin de sleutel tot jouw keuze. Hij smeekt om genade en de vraag komt in beeld: wat doe je? Kill him of give him mercy. Mijn keuze was snel..wraak, you do not deserve to live, kill him. Zegt dit iets over mijn psyche? Over hoe ik in de echte wereld functioneer? Of is het niet meer dan een inleven in het verhaal waarbij ook de keuzes in de context van die tijd en dat verhaal (die al zeer gewelddadig is, zoals iedereen die de serie kent weet) plaats vinden.

Ook Alien Isolation is zo’n game op een ander emotie gebied. De makers zijn duidelijk bezig geweest met de emotie ‘angst’ en hebben geprobeerd dit in de game in te bouwen. Een test liet al zien dat als je spelers in een compleet donkere kamer met vol geluid op de headset deze game laat spelen, dat de angst dan zichtbaar is.

Emoties spelen dus al een grote rol. Nu is het de vraag of, bij het realistischer en tastbaarder maken van games, we niet een grens overschrijden. Want dat realisme op dit moment is supergaaf en tot op heden heeft het mij nooit het gevoel gegeven dat ik een echt iemand dood maakte. Wanneer ik dit gevoel wel zou krijgen, zou ik acuut stoppen. Ik game voor mijn plezier en niet om straks gewetensbezwaren te voelen als ik bepaalde beslissingen neem.

Er zitten natuurlijk ook voordelen aan deze ontwikkeling, want wat als je als game ontwikkelaar een positieve ervaring in een game creëert. Een wereld vol met muziek en gave kleuren waardoor jij je in een positieve vibe waant. Wat als een ontwikkelaar spellen gaat maken om empathie te kweken onder de mensheid, een soort van heropvoeding (bah dit klinkt ook eng). Zou de wereld er dan beter op worden? Ik kan tal van toepassingen bedenken die iemand al gamende iets kunnen leren. Maar willen mensen wel leren van een game? En wat als je de verkeerde dingen leert zonder dat je het doorhebt? Denk aan de realistische shooter. We hebben jarenlang de discussie gehad over gameverslavingen, laten we het nu is hebben over de gevolgen van het steeds realistischer worden van games. Ook de game-industrie moet dit onderwerp serieus gaan nemen. Krijgen we straks geen mensen die lijden aan een post-traumatisch stress syndroom omdat ze de keuzes die zij maken en de ervaringen die zij hebben in een game, niet goed kunnen verwerken. Wat vinden jullie?